Op deze moederdag eer ik mijn moeder. Ze overleed in 1989 aan kanker. Precies op dag dat ik jarig ben. Sindsdien leef en denk ik in cirkels. En dat is winst in een tijd waar lineair denken niet langer voldoet in deze complex geworden samenleving.
Met deze blog eer ik haar door eerlijk iets terug te geven. Iets dat niet klopte. Zo bevrijd ik mezelf hiervan en wellicht haar daarmee ook. Dit vind ik het grootste cadeau wat ik haar kan geven.
Mijn moeder en ik lijken of leken veel op elkaar. Gevoelig, sociaal, hartelijk… zelfs mijn lach lijkt op de hare.. We waren heel close en ik kon alles met haar delen. Na haar dood werd de relatie met mijn vader verschrikkelijk. Hij veranderde van een vader die met veel inzet ons gezin onderhield in een man met twee gezichten en een dubbelleven. Hij raakte overspannen, we maakten veel ruzie en 4 jaar na mijn eerste psychose werd hij zelf ook psychotisch. Hij deed in zijn verwarring een zelfmoordpoging door te proberen zich te verdrinken.
Toen kwam tijdens zijn gedwongen opname het ‘echte’ verhaal naar buiten, hij bleek op mannen te vallen. Zijn hele leven al. Nou ja mannen? Jonge jongens van in de twintig. En zijn ware gedrag kwam ook naar buiten: Leugens, een dubbelleven, manipuleren en machtspelletjes. En een eindoze hunker naar goedkope seks. Toen ik nog thuis woonde werd dit vergezeld met dagelijkse ruzies om de kleinste dingen, ook met zo nu en dan lichamelijk geweld.
Nu ik er met rust en afstand op terugblik zie ik dit als narcistisch gedrag waar ik zeer onder geleden heb. Dit is informatie die ik belangrijk vind om het volgende te vertellen.
Als kind was ik loyaal naar allebei mijn ouders. En nam daarmee een verkeerde plek in. Ik voelde me verantwoordelijkheid voor de goede sfeer van ons hele gezin met mijn 3 oudere broers en was heel close met mijn moeder. Eigenlijk zorgde ik voor mijn vader én mijn moeder. In een gezin waar ik me niet veilig voelde.
Er was veel spanning. Mijn oudste broer werd rond zijn 14e als eerste psychotisch hiervan. Ik was zes jaar oud toen ik het voor mijn ogen mis zag gaan. Hij had als eerste mijn vaders dubbelleven ontdekt en moest dat met een taboe reactie van mijn vader ontgelden. Door dit enorme spanningsveld ben ik dus net als mijn broer heel gevoelig geworden. (Of andersom beredeneerd: we zijn natuurlijk gezegend met dit talent om het in dit gezinsysteem te kunnen bolwerken). In mijn werk als hulpverlener was ik tijdens crisis altijd heel rustig en wist ik precies wat ik had te doen, logisch denk ik nu, want spanning in crisis is me vertrouwd. Dat was mijn vroegere thuis.
Terug naar mijn moeder, voor haar kanker was ze de meest gezonde spil in het gezin, ze zorgde voor sfeer en evenwicht en veel sociaal contact met familie en vrienden.
In haar ziekteperiode was mijn moeder vaak boos omdat ze zich door ons niet erkend voelde in haar ziekteproces. Ze miste steun en support, ze vond dat ze alleen stond in haar gevecht tegen kanker.
Ik trok me dat erg aan. Ik voelde me schuldig en toonde juist wel veel begrip en medeleven. Veel ging op een indirecte manier destijds. Dan lag er een week lang een boek in de woonkamer ‘herstellen van kanker’ op de salontafel om – nadat het door niemand was gelezen – de aanleiding te zijn voor een enorme emotie aanval van haar: ‘Zie je wel, niemand ziet mij in mijn ziekteproces!’
Hoe zieker ze werd hoe prangender deze situatie ook werd. Een keer waste ik haar rug in bad. Ergens was het vertrouwd, want hoe vaak had ze mijn haren wel niet gewassen als kind? Toen ze een keer terugkwam van de WC, toonde ze me haar litekens bij haar onderbuik, waar ze meerdere malen kanker hadden weggesneden bij haar darmen en bij haar lever. Ze liet me later in het jaar haar opgezette onderbuik voelen door een lever die op knappen stond. Ook liet ze me haar ‘walkman’ zien; het kastje dat als experiment om de paar uur chemo in haar lichaam spoot. Achteraf denk ik: ‘goed dat ze dat heeft gedaan, zodoende kon ik me onbewust voorbereiden op wat ging komen’.
Een keer kwam ik thuis uit school. Inmiddels lag ze al in de studeerkamer beneden. Ik deed zo zachtjes mogelijk met het pakken van een mes uit een bestekbakje, want ik wilde haar niet wakker maken. Ze gaf me van 10 meter verderop een standje dat ik haar genegeerd zou hebben: “Groeten we mij nu ook al niet meer?” Ben ik voor jullie al dood?
Een mooie herinnering was de avond dat ze aan tafel ons allemaal vroeg in stilte naar de vlam van een kaars te kijken. En dat deed ik. Die vlam wappert sindsdien als beeld voor altijd in mijn geheugen, zo geconcentreerd keek ik ernaar, in de hoop op een wonder.
Eerder tijdens haar ziekteperiode: Op een middag had mijn moeder een bad genomen en ze stond half naakt in haar slaapkamer. Ik kwam van beneden de trap op, op weg naar mijn kamer. “Jeroen, kom eens kijken?” Ik liep een paar stappen op de overloop en keek haar aan vragend aan. ‘Wat is er?’ ‘Vind je dat ik nog mooie borsten heb?’ En ze vroeg me om een borst aan te raken.
Zoals je in de tekening ziet, heb ik mijn hand donkerrood gekleurd, veel energie, die daar niet hoort. Ik teken nooit ‘bloot’ en schaam me bijna voor deze tekening die je als erotisch zou kunnen bestempelen. Het is verre van erotisch bedoeld. En deze situatie was niet oké. Hier is mijn moeder mijn grens overschreden. Dit had ze haar partner moeten vragen… ehh oh ja. En wat was zijn ware ‘ik’ ook alweer?
Deze tekening symboliseert voor mij het traumabeeld van haar verliezen aan de dood vermengd met een mega ongezonde verstrikking in relaties, zowel met haar als met mijn vader.
Het is de symbiose die niet klopte dat ik als kind onbewuat vastzette met ware liefde en loyaliteit naar mijn moeder. Want ze is mijn moeder. En als ze bevestiging vroeg dan gaf ik haar dat graag. En meteen wist ik dat dit niet klopte. De herinnering stopt ook precies daar. Wat er ervoor of erna is gebeurd? Geen idee.
Verder zie je in de tekening een landschap en een pad. Zo ervaar ik haar nu. Ze is opgegaan in mijn omgeving, in het landschap om mij heen. Mijn weg en levenspad gaat door haar leven heen. Met elke stap die ik zet, eer ik mezelf en eer ik haar. Zoals we elkaar zien, het is een dans van eeuwigdurende achten.
En zo eer mijn beide ouders. Dat geeft mij de vrijheid van mijn bestaan. Van mijn vader heb ik liefdevol afscheid genomen. Ik gaf hem een witte zelfgemaakte hand van speksteen kado bij ons persoonlijke afscheidsmoment in oktober 2018. Dit echte moment van contact werd bezegeld met een wederzijdse knuffel.
Dat mijn vader het erfdeel van mijn moeder dat voor mij en mijn broers was bestemd heeft ‘verloren’ en ook zijn eigen geld, door vele oplichtingspraktijken die ontstonden vanuit zijn eenzaamheid en het contact met foute jongens? Dat is zo pijnlijk geweest en toch eer ik hem als mijn vader. Daarmee lukte het me vorig jaar ook ‘pas’ om niet meer tussen mijn ouders in te staan.
Ik heb mijn eigen positie ingenomen. Voor het eerst durfde ik mij in 2018 ook spiritueel gezien af te keren van mijn vader die niet te vertrouwen is. Mijn rug letterlijk en figuurlijk wegdraaiend van hem. Met het risico van een aanval in mijn rug. Het bleek een goede zet. Hij onterfde me daarna via een mailtje van 14 woorden en dat was de laatste bevestiging die ik nodig had als realitycheck.
De figuurlijke beweging van een mes in mijn rug – precies waar ik mijn hele leven zo bang voor was geweest, was nu uitgekomen. En het lukte me om deze actie van mijn vader te incasseren, zonder zelf onderuit te gaan in een zesde psychose. Ik had van de voorgaande vijf keer zoveel geleerd, dit was de ultieme test.
Aldus is gebeurd. Ik kan nu actief mijn moeder ter verantwoording roepen richting mijn vader. Ik heb gestreden voor een eervol nalatenschap van haar erfdeel, maar hee, zíj was met hem getrouwd, niet ik, dus los dag zelf maar op ergens in een andere dimensie. En wat doet geld er toe?
En tot slot. Ik heb dit nu gedeeld. En dat is een teken van erkenning. Dat wat is gebeurd dat mag er zijn. Dat het niet oké is, is me helder. Dat het niet klopte ook. Nu mag ik het loslaten, het is niet meer van mij. Het is me overkomen en dat is al erg genoeg. Net als de kanker, wat haar overkwam en ons.. God wat heb ik er veel van geleerd.
Mam ik hou van je, fijne moederdag! Wat je toen deed is jouw last en die is niet van mij. Hierbij geef ik het terug.
— NB Bovenstaande bewegingen en de reflecties hierop had ik niet kunnen schrijven zonder het gedachtengoed van het werken met familieopstellingen van binnenuit te kennen. In deze methodiek staat men stil bij het gezinssysteem, wie welke plek inneemt en in hoeverre iemand een ongezonde positie inneemt vanuit loyaliteit. Dit noemt men een verstrikkingen. Hier weer uit kunnen komen, geeft kracht, energie, rust, ruimte, inzicht. Met het loslaten van spanning en emotionele last als uitkomst..